Quiet quitting en presenteïsme - tussen oorzaak en symptoom van een problematische werkcultuur

Quiet quitting en presenteïsme - tussen oorzaak en symptoom van een problematische werkcultuur

Quiet quitting en presenteïsme - tussen oorzaak en symptoom van een problematische werkcultuur

Vanuit Angelsaksische wereld kwam in recente tijden de term ‘hustle culture’ overgewaaid. Het duidt op een mentaliteit waarbij hard presteren, lange werkdagen en het zichzelf uitputten voor het behalen van doelen de sleutels vormen voor professioneel succes. In tijden van 24/7 bereikbaarheid en remote werken is het zodoende nog makkelijker geworden om ten prooi te vallen van een dergelijke werkcultuur.

Deze ‘hustle culture’ heeft niet alleen een enorme impact op het welzijn van werknemers, maar heeft ook geleid tot het ontstaan van twee ogenschijnlijk tegengestelde, maar in wezen nauw verwante fenomenen: quiet quitting en presenteïsme. Beide zijn zowel symptoom als oorzaak van een diepgeworteld probleem in onze moderne werkcultuur.

Quiet quitting – een stille revolutie

Quiet quitting impliceert ondanks de naam niet dat je je job opgeeft. Het verwijst naar een subtiele maar significante verschuiving in de werkhouding. Werknemers die ‘quiet quitting’ toepassen, kiezen ervoor om precies – en ook alleen maar precies – te doen wat hun functieomschrijving voorschrijft. Geen overuren, geen extra taken, geen werk-gerelateerde communicatie buiten kantooruren.

Voor menig persoon lijkt dit misschien wel geen onredelijke houding/aanpak. Tenslotte doen deze werknemers gewoon waar ze voor betaald worden, niet meer en niet minder. Maar de realiteit is veel complexer, quiet quitting is geen hip fenomeen dat zich enkel manifesteert onder ‘Gen Z. Het is voor velen een reactie op jaren van uitbuiting, onrealistische verwachtingen en een cultuur die ongebreidelde toewijding als norm hanteert.

Het is een stille schreeuw van werknemers die zeggen: “Genoeg is genoeg. Mijn privéleven en gezondheid zijn ook waardevol”. Het is een vorm van verzet tegen bepaalde werkculturen waarbinnen mensen gereduceerd worden tot hun productiviteit, en waarbinnen work-life balance afgedaan wordt als een nodeloze luxe.

Presenteïsme - aanwezig, maar afwezig

Aan de andere kant van dit spectrum vinden we presenteïsme. Dit fenomeen doet zich voor wanneer werknemers fysiek aanwezig zijn op het werk, maar mentaal of emotioneel niet. Ze zijn er wel, ze bevinden zich op hun bureau, maar zijn eigenlijk niet ‘aanwezig’.

Presenteïsme is vaak het resultaat van een toxische cocktail van factoren: mensen zijn bang om hun job te verliezen, ze zijn onderhevig aan een cultuur die zichtbaarheid en aanwezigheid boven productiviteit stelt, en men vereist constante beschikbaarheid.

Het is een direct gevolg van de ‘hustle culture’ die suggereert dat hoe langer je op kantoor bent, hoe waardevoller je bent voor de organisatie. Deze mentaliteit leidt tot uitgeputte, gedemoraliseerde werknemers die aanwezig zijn zonder echt nog bij te dragen.

De vicieuze cirkel

Het ironische is dat zowel quiet quitting als presenteïsme vaak leiden tot precies de problemen die ze proberen te vermijden of te maskeren. Quiet quitters kunnen in hun poging om grenzen te stellen, zichzelf een ongemotiveerd en weinig ambitieus imago aanmeten.

Presenteïsme, aan de andere kant, leidt tot verminderde productiviteit, verhoogde fouten en tot een potentiële burn-out. Werknemers die constant ‘aanwezig’ zijn zonder echt productief te zijn, putten zichzelf uit zonder echte waarde toe te voegen, wat uiteindelijk schadelijk is voor zowel henzelf als de organisatie.

De rol van technologie en remote werk

De opkomst van technologie en remote werk heeft deze problematiek alleen maar verergerd. Constant bereikbaar zijn via e-mail, chat en videobellen heeft de grenzen tussen werk en privéleven verder vervaagd. Remote werk, wat voor velen een zege is geweest voor de work-life balance, was voor sommigen het ultiem vervagen van de lijnen tussen werk en privé. Het kantoor is in sommige werkculturen nu overal, wat betekent dat sommige werkgevers verwachten dat hun werknemers altijd ‘aan’ staan.

Een generatiekloof

Hoewel we deze fenomenen zoals eerder aangehaald niet mogen afschilderen als hippe trends bij ‘Gen Z’, resoneert een term zoals quiet quitting wel opvallend vaker bij jongere generaties werknemers. Millenials en Gen Z, opgegroeid in een wereld van constante connectiviteit, zijn vaak kritischer voor de absurditeit van de oude werkpatronen. Het is ook geen toeval dat dit generaties zijn die opgegroeid zijn in de naweeën van de financiële crisis van 2007-2008; ze hebben het leven duurder zien worden maar de reële lonen zien stagneren, of zelfs zien dalen. Waarom zou die generatie zichzelf nog 60 uur per week beschikbaar stellen wanneer het toekomstperspectief in de ogen van een aanzienlijk deel van hen zo somber is?

Men mag niet langer miskennen dat deze generaties een fundamenteel andere kijk hebben op de balans tussen werk en privéleven. Ze zien werk als een onderdeel van hun leven, niet als het centrale punt waaromheen alles draait. Men kan ze hier ook moeilijk ongelijk in geven.

Conclusie

Quiet quitting en presenteïsme zijn geen geïsoleerde problemen, maar symptomen van een diepgewortelde dysfunctie in onze werkcultuur. Ze zijn zowel een reactie op, als een versterking van een systeem dat menselijkheid ondergeschikt maakt aan productiviteit.

Er dringt zich een radicale heroverweging op over hoe we werk benaderen. We moeten een cultuur creëren die productiviteit waardeert, maar niet ten koste van menselijkheid. Een cultuur die erkent dat de meest waardevolle bijdragen vaak komen van werknemers die uitgerust, gemotiveerd en betrokken zijn – niet van diegenen die fysiek uitgeput zijn door eindeloze uren te presteren.

De uitdaging voor organisaties is om deze veranderingen te omarmen, niet uit angst voor quiet quitting of presenteïsme, maar uit een oprecht geloof in de waarde van hun mensen. Alleen dan kunnen we een werkomgeving creëren die niet alleen productief is, maar ook menselijk en duurzaam.

Bij TWEG begrijpen we de complexiteit van deze uitdagingen. We werken samen met organisaties om culturen te creëren die zowel productiviteit als menselijkheid waarderen. Voor meer informatie over hoe wij u kunnen ondersteunen bij het navigeren van deze veranderingen, bezoek onze website: https://www.tweg.be